(Foto: Martijn Aslander)

Smartphones zijn wonderapparaatjes, daarom heten ze ook smartphones. Als je alles wat je met een smartphone kunt, in losse apparaten bij je zou willen dragen, dan zou je een flink backpack nodig hebben.

Smartphones zijn ook de hel, dat is ondertussen ook duidelijk. Ze leiden ons af van belangrijkere dingen met alle gevolgen voor onze psychische, sociale en fysieke gezondheid nu, morgen en later vandien. 

Smartphones van de aarde verbannen gaat niet en zelfs uit de klas of huiskamer weren blijkt lastig. En waarom zouden we dat ook willen? Het gaat om gezond gebruik, dat we de smartphone weer de baas zijn en niet andersom.

Op maandag 22 mei dook ik samen met een twintigtal digitale pioniers / docenten / media experts de diepte in van smartphonegebruik op school. En dat gaf hoop en zicht op smartphonegezonde scholen! What to do next?

Ons huidige gebruik is een probleem. Punt.

Dat ons huidige smartphone-gebruik een probleem is, was duidelijk bij de deelnemers, ook wat het probleem is en waarom. Smartphones en de apps zijn door Big Tech bedrijven zwaar verslavend gemaakt en als je simpelweg mens bent, kun je eigenlijk niet anders dan daarin meegaan en dat heeft nu, morgen en overmorgen e-nor-me gevolgen voor onze gezondheid en op de maatschappij. Lichamelijke problemen, mentale klachten, socialisatie, veiligheid, privacy, persoonlijke ontwikkeling; hoog over en meer ingezoomd is er genoeg aanleiding voor hoofdpijn en buikpijn. Bekijk onderstaand plaatje maar eens met wat aandacht. Hier vind je het Google Presentations bestand.

Dat het een probleem is, is nog niet voor iedereen duidelijk en dáár moeten we iets aan doen: bewustwording.

De deep dive was een samenkomst van pioniers, experts, voorlopers. Hun kennisniveau over het probleem is hoog, blijkt ook uit de oogst van de brainstorm en niet zelden hebben ze zelf aan den lijve de nadelige kanten ondervonden. Uit die brainstorm blijkt ook dat veel leerlingen, ouders, collega’s, bestuurders de ernst, aard en oorzaak van het probleem nog niet allemaal onder ogen zien. En daar is dus werk aan de winkel. Iedereen moet weten, zien, voelen, ervaren dat ons huidige gebruik een probleem is, een verslavingsprobleem. Feiten via voorlichting, maar ook vooral ervaren hoe heftig het probleem is, bijvoorbeeld door mensen uit te nodigen even telefoons uit te wisselen, zoals wat ik in mijn TED-talk deed, bijvoorbeeld door mensen – leerlingen, ouders, docenten – uit te nodigen regelmatig naar hun schermtijd-monitor te kijken, het er samen over te hebben en samen te laten fantaseren over wat je zoal met die tijd zou kunnen (leren gitaar spelen!), bijvoorbeeld door mensen te laten ervaren wat even offline zijn en rust met je doet en hoe fijn dát voelt. Kortom: buikpijn, hoofdpijn laten ervaren, bewustwording creëren. Dat haalt meer mensen intrinsiek aan boord. Ook politici.

Zelf experimenteren, delen, het goede voorbeeld zijn

Op individueel niveau doen al best veel mensen slimme dingen om hun eigen relatie met smartphones te verbeteren en ook op klasniveau gebeurt al veel moois. Tim bouwde Unpluq, Maarten bouwde Myndr en welke school heeft geen telefoontas of Zakkie? Rijn organiseerde 10 dagen digitale detox, Jeroen de Jong #AprilOpStil en ik nodigde leerlingen op een aantal scholen in Groningen uit tot #WhatTheApp fotografisch onderzoek naar onze relaties met smartphones. En laat ik ook het laaghangend fruit niet vergeten: schermmonitor installeren, notificaties uitzetten, alle apps verwijderen en heel bewust installeren wat je echt nodig hebt, een analoog niet slim horloge kopen, gitaar gaan spelen, weer een een papieren agenda en notitieboekjes gebruiken en… een laptop in plaats van je smartphone. Zie in onderstaand plaatje de oogst. Wat kun je zelf en/of samen doen om je en onze relatie met smartphones te verbeteren? Opnieuw: het is veel, dus struin even met rust en aandacht. Hier vind je het Google Presentations bestand.

Uitnodigen tot onderzoek. Niet veroordelen. Of top-down opleggen.

Uitnodigen tot onderzoek, niet veroordelen, of top-down opleggen werkt, dat hebben we ook voor dit vraagstuk gezien. Samen met je ouders, je leerlingen, je docententeam onderzoek doen naar je schermtijd, naar wat slimmer kan, dat concreet maken en… afspraken maken. 

Of toch, beleid, wetgeving?

Als je mens bent, kun je eigenlijk niet anders dan verslaafd raken aan je smartphone, stel ik in mijn TED-talk. Het is…. 👇

Dus er zijn heftige middelen nodig om ons te beschermen tegen dit groffe geweld. Wetgeving door de overheid? Welke apps mogen wel of niet? Waar mag je wel of niet roken euh je smartphone gebruiken en waar niet? Smartphones verbieden op scholen? Of moeten we misschien een soort van kijkwijzer maken voor apps? Welke apps zijn zo verslavend en ongezond dat je daar onder 16 niet mee in aanraking wilt komen? Zolang de landelijke overheid geen vuist maakt, moet het maar op lokaal, hyperlokaal of in-het-lokaal niveau. Maar dát er een grote tegenkracht nodig is tegen het grote commerciële belang gedreven geweld van Big Tech is duidelijk. Uit zichzelf gaan die bedrijven zich echt niet beter gedragen.

Wie maakt overzicht? Wat werkt?

Individuen pionieren en zijn aan het ontdekken hoe ze gezonder kunnen omgaan met smartphones en media, thuis, in de klas, op kantoor, maar in elk geval voor op scholen is een echt overzicht er nog niet. Docent, lerarenopleider en columnist Erik Ex zette al eens een aantal smartphonevrije scholen onder elkaar, die je kunt bellen / waar je kunt afkijken.  Tijdens de deep dive pakte Stefanie van Nes de handschoen op namens de VO-raad. En Sacha van Tongeren is vanuit Kennisland gas aan het geven op het Amstelveen College.

Wat valt verder op?

• • Stoppen met Magister wordt veel genoemd of in elk geval er gezonder mee omgaan en dus niet ‘s avonds om 11 uur nog cijfers zichtbaar maken, zodat leerlingen met elkaar gaan appen tot diep in de nacht.
  • Ga rust ervaren, leer je vervelen. Stap uit de bejaagde, jagende modus. Als je daar met regelmaat naar teruggaat, word je bewuster van ongezond gedrag, bij jezelf, bij anderen en komt er als vanzelf verandering. Dat zou je ook met een vak mindfulness kunnen vormgeven.
  • Geef Slaaples op school. Zo belangrijk, alleen waarom is het zo belangrijk en hoe doe je het? 
  • Organiseer activiteiten om sociale ontwikkeling te stimuleren. Als je leert sociaal te zijn, heb je minder te neiging om je te verstoppen in je apparaat. Bordspellen, muziekinstrumenten en een klimwand werken ook. Voed het sociale, gezelligheids–, gezelschapsdier de mens. In elk van ons huist er één. En… leerlingen zelf laten meebepalen!
  • Oefen deep activity en ervaar hoe fijn dat is. Lees een half uur lang in een boek, speel drie kwartier lang gitaar en je zult ontdekken dat je je concentratiespier kunt trainen. Elke week vijf minuten meer, zodat je op enig moment weer echt met rust en aandacht iets moois of waardevols kunt doen.
  • Studieclub 2023, co-huiswerkclubjes waarin je elkaar bij de les houdt. ZZP-ers helpen elkaar in clubjes om bij de les / hun werk te blijven, ze pomodoroën samen, ze brengen elkaar verder in mastermindgroepen. Wat maar bijdraagt aan leren werken / leren en elkaar bij de les brengen / houdeen. Hoe studeer je anno 2023? Hoe leer je leren? Hoe werkt dat?
  • Wel leuke, betekenisvolle lessen geven. Au. Dat doet misschien pijn, maar de inbrenger van dit punt heeft wel een punt. En misschien mensen in een leeftijd dat de hormonen door het lichaam gieren en ze vol energie zitten, niet zeven maal vijfenveertig minuten vijf dagen per week in lokalen laten ZITTEN waar het eenentwintig graden of warmer is en het zuurstof niveau om naar adem te happen is. Dan heb je namelijk elk uur een blikje Red Bull nodig om wakker te blijven.
  • Betrek SIRE. Punt. Hoi, SIRE.
  • Organiseer een Fiets-app parcours om leerlingen op een ludieke manier te laten ervaren wat afleiding met je doet. Geleend van Interpolis.

Goed. En nu? Bijna vakantie en dan door.

Nederland gaat nu bijna de schoolvakanties in en heeft even geen aandacht meer voor wat niet écht nog moet gebeuren. Eind augustus is iedereen terug en dan gaan we meters maken. We trommelen ons groepje deep dive pionieers weer bij elkaar, bijvoorbeeld in opdracht van een specifieke school om te helpen de school smartphone-proof te maken, bijvoorbeeld om zonder specifiek geval weer uit te wisselen, want zolang niet elke school in Nederland bewust iets doet met smartphones blijft ons groepje pioniers / evangelisten nodig. 

Wil je meedenken? Heb je aanvullingen? Wil je ons uitnodigen om jouw school te helpen? Wil je een lezing op een ouderavond? U vraagt, wij vragen door en we helpen je.

Martijn Aslander, Mark Meinema / Digitale Fitheid Vrienden, dank voor de aanzwieper die jullie gaven, de magneet die jullie plaatsten. Marcel Nicolaas, wat was het weer heerlijk treffen bij jouw Seats2Meet, Utrecht. Heren, dank, dank, dank, voor al jullie support, liefde, koffie, drankjes, flexibiliteit, inzet en… vega bitterballen! Meer van dit! Meer van dat!

Wil je mijn pionierswerk financieel ondersteunen? Graag! Fijn! Doneer hier: bunq.me/glimlach. Elk bedrag is welkom! ♥️