ZINN, of voluit Zorgorganisatie In Noord-Nederland, is één van de grote ouderenzorgorganisaties van het noorden. Ze zijn gezond, gaan lekker, doen al volop slimme, innovatieve, mooie dingen voor ouderen, naasten en de wereld, en… er mag de komende jaren nog meer slims, innovatiefs ontstaan, want je hoeft niet in een glazen bol te kijken om te zien dat er een spagaat aan het ontstaan is tussen zorgvraag en voldoende mensen die die zorg kunnen leveren.
Het MT vroeg mij of ik, als professioneel ontwrichter, iets kon doen om nog meer ruimte in de hoofden van hun mensen te maken. Nou, dat laat ik me geen twee keer zeggen. In deze blogpost deel ik mijn verhaal, want ik geloof erin dat de wereld nog leuker, blijer, mooier, beter wordt als nog meer mensen een beetje ruimte hebben om te bewegen. En alvast: deze post is mogelijk ook relevant als je buiten de zorg werkt…
Hoe organiseer je innovatie als je je handen vol hebt aan je vitale beroep?
Als je op aard’ bent om op de best passende manier voor ouderen te zorgen dan ben je niet per sé met innovatie bezig. Je hebt – zeker met de toenemende personeelstekorten in de zorg – wel iets anders te doen dan slimme, nieuwe dingen verzinnen. Als je er niet voor waakt, houdt de waan van de dag je in haar greep.
ZINN waakt daarvoor en organiseert innovatie, bijvoorbeeld door medewerkers aan te moedigen een master healthy ageing professional te doen en ze daarna ook ruimte te geven om ermee aan de slag te gaan. En dan heb je zomaar ineens een verpleegkundige of een leidinggevende die ook aanjager sociale innovatie is. Afgelopen jaar leidde dat tot een hele reeks goed ontworpen experimenten, waarbij niet alleen maar leuke dingen werden verzonnen, maar verbetering van de zorg voorop staat. Zo ontstond bijvoorbeeld het experiment om in shifts van acht uur te gaan werken in plaats van allerlei ingewikkeld gedoe met roosters; het leverde onder andere meer rust op voor iedereen (en mogelijk lager ziekteverzuim). Ze voegden een sociaal werker toe aan een zorgteam, die net even op andere dingen lette dan verpleegkundigen, ze probeerden dingen uit om meer rust in de nacht te brengen en dat gaf meer rust, en betere slaap. En – nog een mooi voorbeeld – ze doen er alles aan om ouderen weer te re-abelen, want waarom zou je iemand tot een kasplantje maken, als die persoon het leuk vindt om zelf de koffie in te schenken of… gras te maaien.
Hoe maak je ruimte in je hoofd?
Hoe maak je ruimte in je hoofd? Hoe kom je tot innovatie? Hoe stap je uit de waan van de dag en vind je slimmigheden om beter passende zorg te kunnen bieden?
Ik suggereerde vijf paden:
- Kijk terug, naar gisteren, eergisteren, vroeger, want overmorgen lijkt op eergisteren. Wat deed je, gebeurde er vroeger wat misschien vergeten is en nu weer waardevol zou kunnen zijn? Uit een mooi boek waarin ZINN ruim honderd jaar ontwikkelingen in de zorg voor ouderen beschreef, haalde ik, al even snel, termen als het gasthuis, naastenzorg en… werken tegen kost en inwoning. Naasten werden betrokken en ouderen zaten niet te verpieteren in een stoel, maar werden aangemoedigd zo lang mogelijk van waarde te zijn.
- Kijk vooruit, bijvoorbeeld naar het jaar 2050, probeer op basis van ontwikkelingen van tegenwoordig een beeld te vormen en vertaal die beelden terug naar morgen en overmorgen. Want als je de kranten van het heden een beetje volgt, heb je geen glazen bol meer nodig. Wat zijn de grote demografische ontwikkelingen? Wat gaat er met het klimaat gebeuren? Welke technologische ontwikkelingen gaan voor grote verandering zorgen? Als je de trends en megatrends met een beetje rust en aandacht bestudeert, is het al snel geen koffiedik kijken meer.
- Kijk af van andere plekken op aarde. Hoe leven ouderen in Japan, in Afrika, in Scandinavië of… in de natuur? Hoe is ouderenzorg georganiseerd in China? Wat kunnen we ervan leren? Veel inspiratie haalde ik bijvoorbeeld uit de boeken over de Blue Zones en de Netflix-serie ‘Live to 100’. Na één avondje binge watchen kun je uren knippen en plakken naar je dienstverlening, of… naar je eigen leven.
- Kijk af van andere sectoren of collega’s of concurrenten. Kun je misschien van de brandweer leren hoe ze vrijwilligers inzetten om hun slagkracht aanzienlijk groter te maken? Wat kun je leren van de kinderopvang, van startups, kunstenaars, de politie, topchefs? Het vraagt te veel ruimte om het hier allemaal uit te werken. Maar… verderop in deze blogpost maak ik die ruimte wel.
- Benoem de paradigma’s die nu geldig zijn en flip ze of… gooi ze weg. Kijken wat er ontstaat. Ik noem bijvoorbeeld PR:OUD waar ze juist de kracht, schoonheid en (eigen)wijsheid van een mens op leeftijd belichten, of Teun Toebes, die laat zien wat er gebeurt als we mensen met dementie gewoon als mede-mensen blijven zien of natuurlijk mijn eigen Gewoon een Kop Koffie, waarin ik junks, daklozen, thuislozen gidsen noemde, omdat ze dát nou eenmaal ook zijn. Wat zijn de leidende waarden en meningen die je met elkaar deelt en ben je bereid ze los te laten? Al is het maar als gedachte-experiment.
Kiezen voor het leven, leren van powerrr ouderen
De afgelopen weken las ik allerlei boeken over gezond oud worden en oud zijn, bijvoorbeeld die Blue Zone boeken, maar bijvoorbeeld ook Gezond ouder worden voor Dummy’s en Levenslessen van 100 jarigen. Eén van de grootste lessen: kies om te willen leven en leef dan ook naar die keuze, want zodra je stopt met ontwikkelen, groeien, regenereren, uit het leven stapt, eigenlijk, ben je begonnen aan het einde, ben je stervende, eigenlijk, hoe oud of jong je ook bent. Wil je leven? Kom je comfortstoel uit, hurk, doe de hindi-squat, ga bewegen, ga tuinieren, ga je ikigai achterna, lees kranten, wees een meester, wees leuk, zing, speel, sex en eet gezond en niet te veel. Stap met regelmaat de weelderigheid uit, de comfortzone uit, want… that’s where the magic happens. Buiten de comfortzone ligt de ontwikkeling, daar groei je, of je nou 6, 46 of 106 bent. Ik begon mijn bijdrage overigens met de uitnodiging om even met zijn allen naar buiten te gaan en daar een rondje Wim Hof ademen light te doen – in nog geen tien minuten bewegen, frisse, koude, zuivere lucht, schoot het energieniveau van 4% aan naar 96%! Wetenschappers weten dat allang en ons experiment bevestigde het gisteren ook weer. BAM!
Ik liet DALL-E een paar plaatjes genereren van een man die ervoor heeft gekozen om in zijn comfortstoel te blijven zitten.
Mogelijke en onmogelijke paradigma’s
Uit een voorgesprek met een aantal leden van het MT haalde ik een aantal mogelijke paradigma’s van ZINN, ik voegde zelf een aantal waarschijnlijke, mogelijke, onmogelijke, belachelijke, en hilarische toe en nodigde ChatGPT uit om aan te vullen. Het leverde een filmpje op van 4 minuten, die ik liet afspelen terwijl de zaal bezig was eigen paradigma’s te noteren. Het leverde twee tafels aan ZINN-waarden en -meningen op én heel veel inspiratie voor een vervolg.
Hoe kom je aan goede mensen?
Eén van de grote vragen voor de nabije toekomst in de zorg is: hoe komen we aan voldoende goede mensen? Of… kunnen we die vraag nog afketsen door slimme dingen met bijvoorbeeld AI, sensoren, domotica te doen zodat we minder mensen nodig hebben? Vast en er gebeuren – ook bij ZINN – al superslimme dingen. Ik zie wel iets in pro-am constructies en zorg-gildes waarbij meester-gezel constructies echt goed worden vormgegeven.
Amateurs betrekken, meewerkers
Pro-am constructies laten professionals, mensen die vrij vertaald gezworen hebben om het vak op het hoogste niveau uit te voeren, optimaal samenwerken met amateurs, mensen die werken vanuit hun houden van, hun amare, voor iets. Diepgaande kennis, toewijding, verantwoordelijkheid in combinatie met een heel leger aan mensen met ongebreidelde passie, onbevangen nieuwsgierigheid en soms zomaar ook ineens buiten kantoortijd aan de slag gaan. De vrijwillige brandweer laat zien hoe dit goed kan werken, maar denk ook aan citizen science initiatieven als Plantnet, GalaxyZoo en ErfgoedGezocht, waarin wetenschappers gewone, soms weinig wetende mensen succesvol betrekken bij hun onderzoek. De politie werkt samen met burgers in Burgernet en Opsporing Verzocht en Bellingcat is hielp bijvoorbeeld om het Joint Investigation Team om al heel snel helder te hebben wie er achter de MH17 ramp zat. Stuk voor stuk voorbeelden van hoe professionals en amateurs elkaar kunnen aanvullen. Overigens hoorde ik gisteren ook al mooie verhalen over familiezorg, ouderen die goed voor elkaar zorgen en las ik al over hoe buurtverbinders de professionele zorg aanvullen door – in tiny houses – simpelweg tussen de ouderen te wonen. Bij Gewoon een Kop Koffie koos ik er overigens voor om de mensen die meewerkten meewerkers te noemen, wat in eerste instantie lijkt op het concept vrijwilligers, ware het niet dat ik aan hen vroeg om vooral ook uit eigen belang, eigen gewin mee te werken en zich juist heel erg goed af te vragen: waarom doe ik dit eigenlijk?
Hoe word je master-meester voor je gezellen en leerlingen?
Master-meester chefkok René Redzepi staat bekend om zijn enorme schare aan leerlingen en gezellen met wie hij samenwerkt in meester-gezel relatie. Hij is niet hun docent, maar de al verbindende meester. Samen onderzoeken ze en geven ze richting aan de toekomst van New Nordic Cuisine. Samen zijn ze innovatiever, hebben ze meer handjes, energie, bouwen ze een gilde op, hun vak uit en het voedt de meester, want ook hij moet steeds beter worden in zijn vak met zoveel bijna-meesters om hem heen. Samen groeien! Zo’n meester-gezel-constructie ontstaat niet bij toeval. Je moet er echt voor kiezen om meester te willen zijn in je vak en dát willen en kunnen delen met je gezellen en dat vergt meer dan in een pannetje roeren.
Door in het voorjaar
Gisteren eindigden we de onze ontdekkingsreis met het opschrijven en neerleggen van de paradigma’s (hieronder foto’s van één van de twee tafels). Dat vraagt om meer aandacht en… flippen. En ook elders is meer ruimte ontstaan om te bewegen.
Leuk? Meer ruimte? Ook?
Wil je ook meer ruimte om te bewegen? Ik help graag! Bijvoorbeeld met een lezing, bijvoorbeeld met een echte heidag (buiten!).
Iedereen die bijvoorbeeld via LinkedIn meehielp om me te verdiepen in de wereld van ouderen en ouderenzorg: dank! En in het bijzonder goede vriend Eric, je wees me opnieuw op de Blue Zones en verzon ooit paradigm shift, jij ouwe master-meester.