Nog even weer over die rust, waar ik ons meer van wens. Want, wat is dat eigenlijk, rust? Waarom is het zo waardevol en belangrijk? En hoe maken we het? Bij deze een blogpost, een bewerking van een antwoord op een mail van wethouder Rik Niejenhuis. Want… dit zou maar zo eens tot iets moois kunnen gaan leiden.

Samen taal vinden: inspiratie uit het Veranderlab Veiligheid

Eerst ga ik graag even terug naar het Veranderlab Veiligheid (2015–2016), waarin ik als lab-aanjager werd gekoppeld aan burgemeester Den Oudsten en we samen met de stad onderzoek gingen doen naar veiligheid. Mijn insteek: laten we ons deze keer eens niet per se richten op het beperken van (een gevoel van) onveiligheid, maar onderzoeken wat een (gevoel van) veiligheid is en hoe we dát via appreciative inquiry kunnen laten groeien.

Eén van de meest inspirerende werkvormen waren de veiligheidswandelingen waarin we samen met (nogal) verschillende mensen (van burgemeester tot één van mijn matties van de straat) langs plekken wandelden waar we verwachtten dat een nogal verschillend niveau van veiligheid zou worden ervaren, van een donker koud tunneltje en een afwerkplek tot een hofje of een gezellig terrasje. Elke keer was mijn vraag: wat hoor je, wat ruik je, wat voel je wat hier, nu bijdraagt aan jouw gevoel van veiligheid? Dat leverde een nieuwe taal op om te praten over veiligheid en concreet een hele lijst ‘veiligmakers’ die je zelf en/of samen aan jezelf of een plek kunt toevoegen. Die taal en die veiligmakers gebruikten we vervolgens als basis voor brainstormsessies (en rapid prototype opvolging!) om samen met burgers, ambtenaren, politiemensen, kunstenaars plekken aan te pakken die door Groningers als het meest onveilig waren aangereikt.

Onze aandacht richtte zich – zo – uiteindelijk steeds meer op Vinkhuizen en de fietstunneltjes onder de ringweg. In deze blogpost lees je er meer over, inclusief het lijstje veiligmakers. Hieronder vind je een prachtige mini-docu over het Veranderlab Veiligheid, gemaakt in opdracht van de gemeente. Het geeft een mooi doorkijkje in het proces en is nog steeds relevant, misschien nog wel relevanter dan in 2015 / 16. Ook met erg mooie quotes van een aantal ambtenaren en… een heerlijk, droge grap over de onveiligste plek in Groningen.

Van veiligheid naar rust: artistiek onderzoek

De basis voor dit lab / proces was wat ik tegenwoordig goed gedegen artistiek onderzoek zou noemen. Wat is veiligheid eigenlijk? En dan niet alleen volgens mensen van de Politie Academie, maar ook volgens oude filosofen, volgens grote kunstenaars en niet te vergeten: volgens stadjers. Toen noemde ik mijn werk nog social engineering of social design. Tegenwoordig spreek ik liever van social practice art.

Zoiets zou ik ook graag rondom rust doen, want… wat is rust? Wat is de waarde?

Waarom rust essentieel is

Als je (lichaam en geest) alleen maar rust zou hebben, dan zou je letterlijk instorten (verworden tot organisch materiaal). Je lichaam heeft ook beweging, actie, excitement nodig om fit te blijven, fitter te worden, te leren, te groeien, sterker te worden, van talent door te ontwikkelen naar wereldverbeteraar. ‘Out of your comfort zone, is where the magic happens…’

De afgelopen jaren ging ik de rust steeds meer waarderen. Tot 2010 deed ik hippe dingen met startups, ondernemerschap, hoog in de boom, gave dingen. En toen ging ik bij het NNT werken, ontdekte ik the artist’s way of doing things en herontdekte ik de kracht van rust, van stilte, van natuur, die ik vroeger, in mijn kindertijd in Drenthe altijd al om me heen had. Naast ‘vol op het orgel’ met de beste makers van Nederland, de stilte in, niet alleen om bij te komen van de storm, maar ook om inspiratie te vinden. In de stilte heb je immers het meest oor voor nuances.

Rust vind je in jezelf… en omgeving

Rust vind je in jezelf. Althans: als je het daar niet vindt, dan vind je het nergens. Dat is overigens ook waar mijn nieuwe autonome werk ‘Holding Pain’ over gaat.

Je omgeving kan helpen om rust te vinden. Bijvoorbeeld in het Ommeland, de LeRoy-tuin in Lewenborg. Vorige week was ik nog in de Vork, bij Haren en zagen we een ijsvogel! Bijna elke vrijdag doen we #VrijMiBos – ergens op nog geen half uur van binnenstad Groningen. Het Roegwold is heerlijk, Lauwersoog fantastisch (en op dik een half uur van hartje stad met de bus!), of wandel via Paddepoel de stad uit naar Winsum voor een heerlijke vertraging.

(En al die hyperlinks dragen niet per se bij aan rust, tenzij je ze niet aanklikt 😉

Adem, stress en flow: de biologie van rust

In mijn ademopleiding leerde ik veel over rust en onrust. We leerden veel over het autonoom zenuwstelsel en dat er eenvoudigweg twee modi zijn: sympathisch en parasympathisch, ‘in de boom’ respectievelijk ‘uit de boom’. Je kunt jezelf in een bepaalde modus brengen (bijvoorbeeld met ademhaling of jezelf in een bepaalde mindset te brengen) of door externe invloeden. Hoogsympathisch staat voor fight, flight of zelfs freeze. Parsympathisch voor rust. Even in een sympathische modus zitten is prima, maar permanent zeker niet. Daar word je ziek van, mentaal en fysiek. Om over hoogsympathisch maar niet te spreken. That’s where the trauma happens en PTSS comes from. Ken je het boek the Body Keeps the Score van psychotherapeut / onderzoeker / Zomergast Bessel van der Kolk? Spanning opgelopen door ‘overweldigende ervaringen’ doen iets met je geest en lichaam, niet alleen maar ten goede.

Even in fight of flight modus is goed. Freeze bijna nooit. Het liefst ben je in wat we noemen flow mode, alert gefocust, vanuit veiligheid, zelf aan de knoppen zodat je – vanuit controle – waar nodig even een sprintje kunt trekken of juist meer de rust in gaat. Neus in, neus uit. Of: neus in en als het echt even moet… mond uit.

Stress, distress en excitement

Een aantal jaren terug legde iemand me uit dat er twee soorten spanning / onrust zijn: stress en distress. Stress is paniek, gedoe, angst, te scherp. Distress is excitement. Dat lijkt me ook interessant om mee te nemen.

Rust en onrust in de stad Groningen

In de stad, zelfs in de binnenstad, kun je – bijna waar je maar wilt – rust vinden. Op een terrasje, in een hofje, in de verte turend vanaf het Forum of heerlijk onder de boompjes op de Grote Markt. Je kunt volop excitement vinden en vanuit daar je nieuwsgierigheid, leergierigheid, het avontuur, je driften achterna – bijvoorbeeld in boeken of… in de Poelestraat 😉 En… er is ook veel stress, gedoe, shit wat je overkomt zonder dat je erop zit te wachten of… elementen die ook hadden kunnen bijdragen aan rust, of flow.

Neem de (kleine) agressie op straat. Neem afval op straat. Neem de onrust in het straatbeeld door de volle stoepen. Al die fietsen, al die reclameborden. Neem de hoekige vormen waar ook organische vormen geweest hadden kunnen zijn. Je zou de hele stad met groepen mensen kunnen afstruinen om – in lijn met het Veranderlab Veiligheid – taal te ontwikkelen over rust en onrust om zo tot een set aan ‘rust-makers’, ‘excitement-brengers’ en stress-triggers te komen, die je vervolgens via beleid en burgersparticipatie / terug-educatie de stad en gemeente in zou kunnen masseren… En ja, dat kun je natuurlijk ook belachelijk specifiek en concreet maken. Graag zelfs. Zie het voorbeeld van het Veranderlab.

Zo wordt keuze tussen rust en onrust een meer bewuste, gecontroleerde keuze. Zo hier of daar meer rust. Soms een lekker volle markt of winkelstraat. Af en toe wat pompende beats. Maar bij voorkeur nooit iets in de range van SIRE-achtig niet-lief doen tot agressie. Ik noem maar iets… 

Inspiratie uit Japan: shinrin yoku

Tot slot noem ik nog graag even shinrin yoku als bron van mogelijke inspiratie. Het is de Japanse kunst en kunde van het baden in bos / natuur. Naast alle hectiek maken ze heel bewust ruimte voor het opladen, ontladen in de natuur. In zichzelf bij een bonsai-boompje thuis, in een ‘hofje’ of in een park of natuur-reservaat. Dat Japanse bewegen tussen rust en onrust zou een mooi kader kunnen zijn voor Groningen. Ik noem nog maar iets.

Jouw ervaring van rust

Wat is rust voor jou? Hoe belangrijk is het? Waar vind jij rust? Hoe ga je om met stress? Waar haal jij je excitement? Hoe kom je er weer uit? Kortom: bij deze de nadrukkelijke uitnodiging om te reageren op deze blogpost, om zo samen taal te vinden en kennis te ontwikkelen over rust en onrust. Je kunt hieronder reageren in de comments, of uiteraard via mail. Dank!