Beste Roelf, Mirjam, Rick, Geachte raadsleden, Groningers, Hoi,

Gisteren woonden ecoloog Rick Middelbos en ik een beeldvormende deelvergadering bij over het ontwerp omgevingsprogramma groennormen en mocht ik op de zeepkist naar aanleiding van mijn brief aan jullie over nieuwe aanplant (in het bijzonder aan de Bloemsingel) dat haaks staat op het beleid (coalitieakkoord 22-26 en het strategisch plan beheer openbare ruimte) en belangen van natuur en bewoners. Rick vulde aan met (heel veel) kennis en passie. Ik vond het leuk én leerzaam.

In deze tekst zet ik nog even de belangrijkste punten onder elkaar, neem ik ook meteen een aantal vragen mee over het groennormen-plan en doe ik concrete suggesties. Hopelijk goed te lezen en ik denk sowieso prima te scannen. Lees lekker.

Vooraf: Rick en ik helpen graag. Bijvoorbeeld met een biodiversiteitsontdekkingstochtje, bijvoorbeeld met een ‘groenlab’ aan de Bloemsingel. Mail me – ook om een belafspraak te maken. ritzotencate@gmail.com / 06 519 10 598.

Een fragment uit het coalitieakkoord, waar visie vanaf spat.

In het coalitieakkoord 2022-2026 “Het begint in Groningen, voor wat echt van waarde is”, erkennen wij de intrinsieke waarde van mens, dier en natuur, hun onderlinge afhankelijkheid en daarmee ook de waarde van groen en bomen. Het is van belang om te investeren in de toekomst van natuur en biodiversiteit, terwijl de waarde ervan niet altijd in geld uit te drukken is. Hierbij is actief en zorgvuldig regie voeren op ruimtelijke ordening belangrijk.

Waarom moeten we ons zo druk maken over natuur en vooral biodiversiteit? 

Een gezond, verbonden eco-systeem is een wondermiddel dat weinig kost en veel kan opleveren. In het algemeen kunnen we niet zonder en in het bijzonder is het ons laatste reddingsmiddel bij of zelfs tegen hittestress, wateroverlast, droogte, mentale en fysieke gezondheidsproblemen. Op korte termijn en vooral langere termijn is dat ook uit te drukken in keiharde (miljoenen) euro’s. Plat gezegd: als we niet een scherpe bocht maken is over tien jaar het waarschijnlijk wekenlang niet meer uit te houden in de stad (door warmte), verdort alles, overstromen straten regelmatig en zit een nog groter deel van de inwoners in een burn-out of depressie, is er nog meer agressie in de stad en… hebben we nog minder insecten, vogels en andere dieren. Groningen is dan gedoemd om een soort Gotham City te worden (in plaats van de meest Zuidelijke Scandinavische stad, zoals ik ons wel eens noem). 

Daarbij belangrijk: het gaat niet over (zomaar) ‘groen’ en (willekeurige) bomen maar over ‘verbonden groen’ een gezond eco-systeem. Het toverwoord: biodiversiteit! Des te meer bacteriën, schimmels, planten, bomen, insecten, vogels, andere dieren in verbinding, in balans zijn, zoveel te krachtiger het systeem is. Een gezond eco-systeem waarin alles met elkaar samenwerkt, werkt, ook voor de stad en haar inwoners. Als een systeem verstoord is, krijg je excessen. 

Dit is geen mening of hippie-religie, maar science based waar. En wil je het met eigen ogen ervaren? Kijk naar bijvoorbeeld Berlijn en Scandinavische steden. Ook volgens oud-Groninger omgevingspsycholoog hoogleraar Agnes van den Berg zou meer gezond groen in de stad kunnen bijdragen aan minder stress, burn-out, depressie. Ook dat lijkt me in een stad met zoveel mentale klachten ook onder studenten een belangrijk argument.

Kan Groningen het gezond-groene voorbeeld voor Nederland worden?

Waar gaat het wél goed in Groningen?

Op heel veel plekken. Ik neem jullie graag een keer mee – bijvoorbeeld op ‘wildplukwandeling’. Wandel vanuit het Noorderplantsoen via het Pieterpad de stad uit en het gezonde groen slaat je om de oren, het Stadspark, Kardinge, ook in oude wijken zoals de Oosterparkwijk waar het beheer wat wordt losgelaten en veel groen is, vermoed ik een redelijk gezond systeem. En op de Selwerderhof grazen de reeën en groeien grote parasolzwammen, eikhaas, en ‘chicken of the woods’ (zwavelzwam). 

Waar gaat het niet goed? Nieuwbouw, nieuwe aanplant. Daar waar grote infrastructuurbedrijven en vastgoedgiganten miljoenen verdienen.

De Zuidelijke Ring, het Sterrenbos, het Gedempte Zuiderdiep, Boterdiep. De bodem wordt aangelegd met ‘verrijkte dure aarde’ of steentjes, al dan niet in bakken en er worden planten aangeplant, bijna allemaal met een biodiversiteitsstimulerende waarde van plastic. In langjarige raamcontracten is afgesproken dat alles wat niet aangeplant is, wordt gemaaid, gewied, geschoffeld, weggebrand. Dus waar een eco-systeem eventueel probeert weer in balans te komen, wordt heel veel geld verdiend aan het kunstmatig ‘mooi houden’ van de plastic kasplantjes en klein houden van wat we eigenlijk willen (en hebben afgesproken).

Wat zag ik aan de Bloemsingel? 5000 Vierkante meter in strijd met beleid én belang van natuur en bewoner.

• Rond 2000 is het CiBoGa terrein gesaneerd, klaar voor bebouwing gemaakt. Alle grond is sindsdien gezond. Het wijkdeel Ebbingekwartier is sinds 2023 ‘af’, klaar, niets meer aan doen.
• Begin 2025 kregen de bewoners een brief: de hele Bloemsingel gaat rigoureus op de schop. Acht weken lang werkte infrastructuurbedrijf (!) AviTEC met tien man sterk én graafmachines aan het afgraven van schone grond, terugbrengen van nieuwe ‘rijke, dure aarde’ (die mogelijk vervuild was met heermoes) en plantte hoveniersbedrijf Sight Landscaping duizenden plantjes aan, waarvan het merendeel een biodiversiteit stimulerende waarde heeft van nul. Ook werd een Chinese Braam aangeplant – een exotische woekeraar die hoe dan ook blijvend (duur) periodiek onderhoud vergt. Bovendien werden de planten vooral anti-organisch met GPS strak in mono-cultuur perken geplaatst. De conclusie: hier zijn en worden tonnen gemeenschapsgeld besteed aan een project dat tegen het eigen beleid van de Gemeente inwerkt en de natuur vijf stappen terugplaatst. In plaats van vooruit, werd de natuur hier vernietigd. Het was nog net niet ‘beton erover en klaar.’ Het beplantingsschema had ik al gedeeld en vind je ook helemaal onderaan.
• Sight Landscaping komt kort-periodiek terug voor onderhoud. Zoals één van de mannen – haast als een robot – zei: ‘Wij halen al het onkruid (lees: alles wat we niet hebben aangeplant) eruit, schoffelen daarna, en graven daarna de heermoes uit.’ Detail: de heermoes kwam zomaar spontaan op na de verstoring door Avitec. De woekerende exotische Chinese Braam is bewust aangeplant.
• Belangrijk om te noemen: Sight laat weten dat het beplantingsplan is opgesteld door de Gemeente, niet door Avitec of Sight. Hoe kan het uitgerekend intern misgaan? Mirjam noemde raamcontracten en aanbestedingen als sta-in-de-weg, maar dit lijkt toch een intern ding? Waarom gaat het (telkens) mis?

Wat kun je hier aan doen? Vragen stellen, leren, corrigeren.

1. Hoe is een specifieke opdracht (bijvoorbeeld aan de Bloemsingel) tot stand gekomen? Wie heeft de verkeerde keuzes gemaakt? Waar was bij te sturen geweest? Waarom is er in strijd gehandeld met het prachtige strategisch plan beheer openbare ruimte, het coalitieakkoord (en belang van natuur en bewoners)?
2. Hoe voorkomen we dat het niet nog weer zo mis kan gaan, bijvoorbeeld bij nieuwe wijken als De Stadshavens en De Suiker. Dat zou écht een gemiste kans zijn. Raamcontracten zijn volgens wethouder Mirjam Wijnja niet of moeilijk aan te passen, maar hoe mooi zou het zijn als je binnen de contracten meer samen mét de natuur zou kunnen werken, eventueel zonder dat de bedrijven minder verdienen?
3. Wat kunnen we doen om het aan de Bloemsingel toch nog een beetje gezond te krijgen? Bijvoorbeeld en bij voorkeur in een samenspel tussen echte experts, gemeente, eventueel de hovenier onder contract en… bewoners.

Waarom gaat het structureel mis? Wat is de oorzaak?

Het ‘Ontwerp omgevingsprogramma groennormen’ slaat natuur, ecologie, leven plat slaat tot spreadsheet-management met woorden als groen, bomen en boomgroottes (categorieën), over boomkroonbedekking, benodigd doorwortelbare groeiplaats,  dat leidt tot Minecraften in de echte wereld en klakkeloos robot-gedrag. Het plan is een juridische basis voor beleid en moet waterdicht zijn, maar als dit de basis is waar infrastructuurbedrijven en vastgoedontwikkelaars zich aan moeten houden, dan is het wachten op slimme trucjes om met minder middelen nog meer geld te verdienen. Slim afvinken, met zo min mogelijk inspanning toch met een 5.5 je eindexamen halen.

Dit ontwerp kan eenvoudigweg niet de oorzaak zijn van de problemen aan bijvoorbeeld de Bloemsingel (want het is nu pas slechts in ontwerpstatus), maar is wat mij betreft wel tekenend voor de mechanische manier van interne en externe afstemming. Als je boomkroonbedekking bijvoorbeeld als meetlat kiest, wordt dat ook het doel. Bij ambtenaren, bij aannemers en gewoon op straat. Dat is een klassieke bedrijfskundige wijsheid / valkuil van dingen willen kwantificeren, helemaal dicht willen timmeren.

Waar moet het naartoe? Van ego-parken naar eco-systemen. Ons radicaal anders met de natuur gaan verbinden, herverbinden

We moeten van een ‘romantische’ kijk naar een hedendaagse visie. We moeten van ego-parken (met rododendrons en coniferen en andere statusplanten) naar verbonden eco-systemen. Van status- en pronkparken naar natuurinclusief – samen mét de natuur. Van woest willen aanharken, maaien, strak in de perkjes, mooi op lijn, hypertech, supermechanisch en opdirken naar holistisch, wild, organisch, biodivers en natuurinclusief. Van miljoenen gemeenschapsgeld uitgeven aan plastic kasplantjes en onderhoud aan natuur dat iets oplevert en weinig kost.

De natuur heeft ons nodig en… wij de natuur. 

Waar is verbetering mogelijk? Kennis over en plezier met natuur bij iedereen die iets met onze stad doet!

Het ene groen is het andere niet. Je hebt alleen al tientallen zo niet honderden soorten eiken, wilgen en berken. De ene Europa-inheemse soort gaat goed in de hitte, terwijl een moeraseik heel graag met zijn voeten in het water staat. De (inheemse) hazelaar is fantastisch ook voor biodiversiteit. De Turkse hazelaar die op veel plekken in de stad staat, aanzienlijk minder. Kortom: we moeten een paar lagen dieper dan praten over over ‘groen’ en ‘bomen’.

In het rapport staat bijvoorbeeld de zin ‘Binnen groen is de rol van bomen erg belangrijk, ze versterken de biodiversiteit.’ Dat is een holle, lege zin (die zelfs deels onwaar is). Een exoot uit Azië (bijvoorbeeld aangeplant aan de Bloemsingel) heeft nul toegevoegde waarde. Het gaat om specifieke soorten! 

De foto’s die gisteravond werden gebruikt bij de presentatie van het ‘ontwerp’ bevatten vooral exoten. Waarom?

Hebben de schrijvers en/of opmakers van het rapport simpelweg de kennis niet over natuur, biodiversiteit, de diepere lagen van ‘groen’? Waarom niet foto’s van inheemse biodiversiteitsboosters ter inspiratie? Of waarom de lijst met bomen niet eenvoudigweg beperken tot wenselijke bomen en planten?

En waarom is er geen aandacht voor andere planten (en cruciale actoren in een eco-systeem) dan bomen? Biodiversiteit begint niet met eiken, beuken, bomen met een grote boomkroondekking, maar eindigt daar misschien, terwijl het kleine grut cruciaal is. Een gezond eco-systeem begint bij, ontwikkelt zich – volgens successie – vanuit een gezonde bodem met gezonde schimmels, waar kruiden, mossen, korstmossen op groeien, waar pioniersbomen (zoals den en berk) het overnemen en uiteindelijk zwaar hout als eik en beuk graag een woud vormt.

Kennis over bomen, struiken, heesters, kruiden, grassen, insecten, vogels, andere dieren (en de onderlinge verbindingen) is cruciaal bij iedereen die iets met de stad doet. En dat gaat verder dan een wintereik kunnen onderscheiden van een Amerikaanse eik. Het gaat ook over de biodiversiteitswaarde kennen en het gaat ook over weten wat je aan elke plant of dier zou kunnen hebben en er de lol en waarde van kunnen inzien. Je kunt wekelijks naar de notenkraam op de markt gaan of één keer per jaar een de Nassaulaan gaan. Brandnetels prikken én ze zijn superfood en superlekker (chips, spinazie, soep, thee)! En kamille ruikt heerlijk en ís rustgevend. Dit soort kennis mag niet ontbreken bij bestuurders, raadsleden, ambtenaren, aannemers, hoveniers. En als burgers, inclusief kinderen, meer weten, dan ontstaat er liefde voor wild. Daarom ook hier: zet in op natuureducatie en concreet: ik neem jullie en anderen graag mee op ontdekkingstocht of wildplukwandeling. Groningen is vol met lekkers en gezonds, en leuks groens om te weten. Dan laat ik ook met alle liefde zien welke apps (Obsidentify, Plantnet, Google Lens) en AI-tools (Perplexity, ChatGPT) ik gebruik om op quasi-expert-niveau door de natuur te wandelen en onderzoek te doen (zoals wat ik aan de Bloemsingel deed).

Groennormen?

Groennormen zijn volgens mij een prachtige manier om een juridische ‘basislaag’ voor groen in onze stad te definiëren, maar als we bij het stellen van die normen ook niet aandacht hebben voor bijvoorbeeld biodiversiteit dreigt dit verloren te gaan in spreadsheet-management van betrokkenen en opportunistisch gedrag van commerciële partijen.

Ik doe een aantal suggesties:

1. Operationaliseer je visie uit het coalitieakkoord en het strategisch plan ook in groennormen. Concreet suggereer ik om een de norm ‘bijdrage biodiversiteit’ op te nemen en die ook als kolom op te nemen in de lijst met bomen in de bijlage van het rapport (en biodiversteit en biodiversiteitswaarde ook op te nemen in de lijst met definties).
2. Concreet suggereer ik alleen bomen en planten op te nemen met een hoge biodiversiteitswaarde (voldoende 3, goed 4, uitstekend 5) en zelfs de plastic exotische woekerende (kas)plantjes te verbieden door ze op een zwarte lijst te plaatsen.
3. Concreet suggereer ik ook om waar het in de tekst maar kan, nuance aan te brengen.  Zoals ik hierboven al noemde: willekeurige bomen stimuleren de biodiversiteit niet, specifieke soorten of variaten mogelijk wel (zoals de winter- en zomereik enorm!).
4. Concreet suggereer ik ook tot de verbeelding te spreken, bijvoorbeeld met foto’s van inheemse planten of een gedicht of ode aan de inheemse biodiverse natuur. Wat uit het oog is, is ook al snel uit het hart en mág dus niet weggelaten worden in zo’n ‘basis-document’. 

Wat zou ik concreet willen doen?

1. Jullie helpen met kennis, vragen, handigheid. 
2. Jullie meenemen op biodiversiteitsavontuur of wildplukwandeling. Wijkvereniging Hortusbuurt heeft al interesse getoond in iets soortgelijks.
3. Samen met buren, experts, de gemeente de Oosterhamrikkade / Bloemsingel aanpakken in de vorm van een Groenlab.
4. Op zaterdag 11 oktober ga ik samen met mijn vriendin (Leonie Bais) een ode brengen aan de noot, een dag waarop je evenveel noten in de grond stopt, als in je mond.

Waar dat binnen het redelijke blijft, doe ik dat graag Pro Groninga, et Natura. Als het omvangrijker wordt, op werk begint te lijken, declareer ik graag mijn uren.

Ter volledigheid en inspiratie de beplantingslijst van de Bloemsingel

Deze lijst heb ik opgevraagd bij Sight Landscaping en laten onderzoeken met AI-bot Perplexity en dat besproken met experts.

Heb je vragen, opmerkingen, suggesties? Wil je meer? Ik ga en blijf graag in gesprek, want ik hou van de natuur, van Groningen, van de wereld en werk graag om het nog leuker, blijer, mooier, gezonder, biodiverser, meer verbonden te maken.

Ritzo

Links

Strategisch plan: https://gemeente.groningen.nl/strategie-beheer-openbare-ruimte

Agenda Politieke Woensdag 3 september en stukken: https://gemeenteraad.groningen.nl/Vergaderingen/Politieke-woensdag-Dag-agenda/2025/3-september/09:00/Ontwerp-omgevingsprogramma-Groennormen

Bomenkaart / data Gemeente Groningen: https://data.groningen.nl/dataset/bomen-gemeente-groningen 

Mijn brief aan de raad: https://ritzotencate.com/pronkparkdenken-sierplantsoendoen-biodivers-gezond-groen/.

Een interview op OOG, nadat ik mijn mail aan ze had doorgestuurd: https://www.oogtv.nl/2025/08/tegenstrijdigheid-bij-gemeente-er-wordt-rotzooi-geplant-in-plaats-van-biodivers-groen/. 

Notenbomen inzetten tegen Reuzenberenklauw: https://chatgpt.com/s/t_68b6b28bd2b48191b4b949b754eac276.